Uygunluk Değerlendirmenin Temeli – Teknik Dosya

İBRAHİM ÖZAY
MAKİNA MÜHENDİSİ
ibrahimozayy@gmail.com

Uygunluk değerlendirme, CE markalama, son kontrol ne derseniz deyin… Bir ürünün piyasaya arzı söz konusu olduğunda, o ülkede uygulanan mevzuatlar ve uyumlaştırılmış standartların tüm üreticiler ve denetleyiciler tarafından bilinmesi gerekmektedir. Bu proses fikirle başlar, tasarımla devam eder ve bu prosesi ürün tanımlaması ve izlenebilirliği olması için teknik dosyasının oluşturulması takip eder.  Bir oyuncak bile tasarlasanız, muhakkak bir teknik dosyası oluşturulması gerekmektedir. CE Belgesi kapsamında yapılan tüm çalışmaların sonunda, CE Belgesi kullanımını engelleyecek herhangi bir durumun olmadığını, ürünün ilgili yönetmeliklere ve standartlara uygun olduğunu kanıtlar dokümantasyon sunumuna Teknik Dosya diyebiliriz. 

Öncelikle tasarladığımız ürünün hangi mevzuat ve uyumlaştırılmış standartlar kapsamına girdiğini tespit ederek başlayabiliriz. Sektörümüzde bilindiği gibi Asansör Direktifi 2014/33 AB ve diğer bizi ilgilendiren ülke mevzuatları (PATİ, BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK) vb. Bunların alt takipçisi olarak da uyumlaştırılmış standartlar TS EN 81-20, TS EN 81-50 vb. ele alınmalıdır. Birçok yönetmelik ve standartta teknik dosya içeriği ile ilgili bize bilgiler verilmektedir. 2014/33 AB Asansör Yönetmeliği’nde ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Madde 11-12 kısımlarında uygunluk değerlendirme işlemi yapmadan veya yaptırmadan önce teknik dosyasının oluşturulması gerektiği açıkça belirtilmiştir. Teknik dosya içeriği uygunluk değerlendirme şekline (2014/33 AB EK IV veya EK VIII gibi...) bağlı olarak bazı bölümlerinde farklılıklar gösterebilir, ancak uygunluk değerlendirme şekli ne olursa olsun Asansör Direktifi EK I temel sağlık güvenlik gerekliliklerine uygunluğunun değerlendirilmesine olanak sağlayacak şekilde hazırlanmış olmalıdır. Bununla birlikte uyumlaştırılmış standartlarımızda teknik dosya içeriği bilgi amaçlı olarak TS EN 81-20 EK B kısmında belirtilmiştir. Umarım yukarıdaki açıklamalarımda teknik dosyanın, asansör tescili için gerekli evrakların (Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği-Madde 7) hazırlanmasından ibaret olmadığını açıklayabilmişimdir. 

Bu kadar temel bilgiden sonra kendimize şu soruyu soralım; ideal bir teknik dosyayı nasıl hazırlarım? Teknik dosya içeriği gerek komponent üreticileri, gerek asansör monte edenler için, uygunluk değerlendirme şekline göre farklılık gösterebilir.

 Sektörümüz asansör olduğundan dolayı ideal bir teknik dosya hazırlanışında teknik dosya içeriğini etkileyen yönetmelik ve uyumlaştırılmış standartların listesi aşağıdaki gibidir;

  • ASANSÖR YÖNETMELİĞİ 2014/33 AB (29757 sayılı 29.06.2016 tarihli Resmî Gazete)
  • ASANSÖRLERİN TASARIMINA İLİŞKİN USUL VE ESASLARA DAİR TEBLİĞ (30096 SAYILI 14.06.2017 tarihli Resmî Gazete)
  • PLANLI ALANLAR TİP İMAR YÖNETMELİĞİ (30113 sayılı 03.07.2017 sayılı Resmî Gazete)
  • BÜYÜKŞEHİR İMAR YÖNETMELİKLERİ (Örnek; BURSA BÜYÜKŞEHİR İMAR YÖNETMELİĞİ (30433 sayılı 27.05.2018 tarihli Resmî Gazete)
  • BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (26735 sayılı 19.12.2007 tarihli Resmî Gazete)
  • ASANSÖR İŞLETME VE BAKIM YÖNETMELİĞİ (30737 SAYILI 06.04.2019 tarihli Resmî Gazete)
  • ASANSÖR PERİYODİK KONTROL YÖNETMELİĞİ (30411 sayılı 04.05.2018 tarihli Resmî Gazete)
  • TS EN 81-20:2020 (Asansörlerin yapım ve kurulumu için güvenlik kuralları - İnsan ve eşyanın taşınması için asansörler - Bölüm 20: İnsan ve eşya asansörleri)
  • TS EN 81-50:2020 (Asansörlerin yapımı ve kurulumu için güvenlik kuralları - İnceleme ve deneyler - Bölüm 50: Asansör bileşenlerinin tasarım kuralları, hesaplamaları, incelemeleri ve deneyleri)
  • ISO 8100-30:2019 (İnsanların ve malların taşınması için asansörler - Bölüm 30: Sınıf I, II, III ve VI asansör kurulumu)
  • TS EN 81-28+AC (Asansörlerin yapımı ve tesisi için güvenlik kuralları – Yolcu ve yük asansörleri - Bölüm 28: Yolcu ve yük asansörleri için uzaktan alarm)
  • TS EN 81-58 : 2018 (Asansörlerin yapımı ve tesisi için güvenlik kuralları - Muayene ve deneyler - Bölüm 58: Durak kapılarında yangın dayanım deneyleri)
  • TS EN 81-70:2021 (Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar - Bölüm 70: Engelliler dâhil yolcu asansörleri için erişilebilirlik )
  • TS EN 81-71:2019 (Asansör yapımı ve montajı için emniyet kuralları - Yolcu asansörleri ve yük asansörleri için özel uygulamalar - Bölüm 71: Saldırılara karşı dayanıklı asansörler)
  • TS EN 81-72:2020 (Asansörler – Yapım ve montaj için güvenlik kuralları – Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar – Bölüm 72: İtfaiyeci asansörleri)
  • TS EN 81-73:2020 (Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar - Bölüm 73: Yangın anında asansörlerin işletilmesi )
  • TS EN 81-77:2020 (Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar - Bölüm 77: Sismik durumlara tabi asansörler)
  • TS EN 13015+A1:2008 (Asansör ve yürüyen merdivenlerin bakımı - Bakım talimatları için kurallar )

Yukarıda görüldüğü gibi sektörümüzü ilgilendiren çok sayıda altın değerinde bilgiler içeren yönetmelik ve standart mevcuttur ve komponent veya asansör olarak teknik dosya hazırlamada, birbirlerini zincirleme izlerler. 

Asansör monte eden için bir teknik dosya içeriğini inceleyecek olursak, yine yukarıda bahsedilen standart ve yönetmelik listesi baz alınarak, binanın kullanım amacına göre asansörler tasarlanır ve imalat süreci başlar. 

  • Kapak
  • İçindekiler (tercihen hazırlanır)
  • Üretici bilgileri
  • Asansörün genel olarak tarifi (asansör bilgilerini içeren bir teknik özellikler bölümü, hız, kapasite, durak/kat sayısı vs.)
  • Yapılan tasarıma ait çizimler, trafik ve mukavemet hesapları (MMO-697, TS EN 81-20, TS EN 81/50, ASANSÖRLERİN TASARIMINA İLİŞKİN USUL VE ESASLARA DAİR TEBLİĞ, ISO 8100-30:2019)
  • Göz önüne alınan temel sağlık güvenlik gereklerinin bir listesi, bir matris (2014/33 AB EK I, TS EN 81-20 EK ZA)
  • Uyumlaştırılmış standartların bir listesi (asansörün kullanım amacı ve sınıfına göre standartlar belirlenir ve teknik dosyada kullanılan bölümlerde açıklamalar yapılır.)
  • Asansörde kullanılan güvenlik ekipmanlarının bir listesi (2014/33 AB Ek III)

Resim 2: Örnek Güvenlik Ekipmanları Listesi

  • Ekipmanların AB Uygunluk Beyanları (2014/33 AB EK II Bölüm A’ya göre hazırlanmış) 
  • Güvenlik Komponentleri CE sertifikaları (Komponent üretici plakası üzerinde bulunan Onaylanmış Kuruluş Kimlik Numarasına ait olan Sertifika eklenmelidir) ve test raporları
  • Asansöre ait AB Uygunluk Beyanı (2014/33 AB EK II Bölüm B)
  • Uygunluk değerlendirme şekli EK VIII (Modül G) ve EK V (Modül F) haricinde ise son kontrol konusunda yetkin bir kişi tarafından asansöre yapılmış son kontrolün raporu
  • Acil Durum Talimatları, yani By Pass Tertibatı, İstem Dışı Kabin Hareketi, Kurtarma Talimatlarını içeren Kullanma ve Bakım Kılavuzu (2014/33 AB EK I –MADDE 6, TS EN 13015+A1)
  • Asansör Kayıt Defteri (Asansör İşletme Bakım Yönetmeliği – MADDE 8)

Yukarıda saydığımız dokümanlardan AB Uygunluk Beyanı’nın 2014/33 AB Üçüncü Bölüm 10.Madde 3. Fıkrası gereği 10 yıl saklamakla asansör monte eden olarak mükellef olduğumuzu hatırlatmak isterim.

 Uygunluk beyanlarında dikkat edilmesi gereken en önemli husus içerisinde bulunması gereken minimum bilgilerdir. Sektörümüzde en çok yapılan hatalardan bir tanesi AB Uygunluk Beyanı başlığı yerine AT Uygunluk Beyanı yazılmasıdır. AT yani EC (Europian Confirmity), 95/16 AT Asansör Yönetmeliği iptal olmuş bir yönetmelikten gelmekte olup, bu şekilde yazılarak bir uygunluk beyanı düzenlenmesi doğru değildir. Örnek bir uygunluk beyanı aşağıdaki gibi olabilir;

Resim 3: Örnek AB Uygunluk Beyanı

Yukarıda içerikte yazdığımız gibi, diğer önemli içerik güvenlik ekipmanları listesidir. Monte edilen komponent plakası üzerinde iliştirilen onaylanmış kuruluş kimlik numarası sahibi olan onaylanmış kuruluş tarafından düzenlenmiş CE belgeleri eklenmesi gerekmektedir. Tam da bu kısımda komponent belgeleri hakkında önemli bilgiler ekleyebiliriz. Bilindiği gibi Asansör Direktifi kapsamında piyasaya arz edilecek olan güvenlik komponentlerinin CE işaretli olması gerekmektedir. Üretici bu piyasaya arz işlemini Asansör Direktifi kapsamında farklı yollarla yapabilir;

  • Modül B+E
  • Modül H
  • Modül B+C2

Üretici, bu üç farklı piyasaya arz koşullarından bir tanesini muhakkak kullanmalı ve ürünlerine AB Uygunluk Beyanları ile birlikte bu belgeleri iliştirmelidir. Bu CE belgelerinin, ISO 17065 standardı kapsamında laboratuvar akreditasyonu olan onaylanmış kuruluşlarca, yılda en az bir kere veya resen asansör direktifi kapsamında uygunluk değerlendirme koşullarını yerine getirip getirmediği doğrulanmış (H, E, C2) ve belge geçerlilik tarihlerinin sona ermemiş olması büyük önem arz etmektedir. Ancak burada, belgelendirme süresi dolmuş olan ürünün piyasaya arz edildiği tarih, belge geçerlilik tarihinden önce ise ürünün kullanımında piyasaya arz koşulları açısından herhangi bir sakınca yoktur. Sadece Modül B belgelendirmesi tamamlanmış olan ürün piyasaya arz edilmiş sayılmaz. Bu yöntem sadece bir tasarım doğrulaması yapılmış olduğunu gösterir. Modül E veya Modül C2 ilgili Modül B yani tip inceleme sertifikasında tasarımı doğrulanmış olan ürünlerin piyasaya arzını sağlar. 

Komponent üreticilerinin ürün teknik dosyaları, asansörün teknik dosya içeriği ile benzer özellikler taşımaktadır. Komponentler için Teknik Dosya içeriğini 2014/33 AB EK IV-A Modül B bölümünde görebilirsiniz.

Bir diğer önemli bölümümüz olan kullanma kılavuzu, kullanıcıyı ilgilendiren asansörün nasıl kullanılacağına dair temel bilgileri içermelidir. Acil durumda izlenecek yollar, acil durum test prosedürleri, kurtarma, By Pass, İstem Dışı Kabin Hareketi, Kurtarma Talimatları ile ilgili basamaklar anlaşılır bir şekilde belirtilmiş olmalıdır.

Teknik dosya içeriklerinden biri olan asansör kayıt defteri, asansör temel bilgileri içerir ve yetkili servis tarafından asansör üzerinde yapılan bakım, parça değişimi vb. değişiklikler kayıt altına alınır. 

Hazırladığımız bu teknik dosya en az iki kopya hâlinde biri asansör monte edene, diğeri asansör sahibine verilmek üzere çoğaltılır. Asansör sahibine teslim edildiğine dair gerekli tutanaklar kayıt altına alınır. Artık teknik dosya ilgili asansörün kimliğidir. 

Resim 4: Teslim tutanağı

Asansörlerde piyasaya arz işlemlerinin kimyasal zincirleme bir reaksiyon gibi ilerlemesi gerekmektedir. Uygunluk değerlendirme başlangıcında teknik dosya hazırlığı ciddi derecede önem arz etmekle birlikte ürünün izlenebilirliği açısından da kullanıcıya ve karar mercilerine fayda sağlayacaktır.

Ülkemizde asansör sektöründe son derece hareketli zamanlar yaşamaktayız, aslında bu bir mücadeledir ve bu mücadelenin adına da güvenli ürün mücadelesi diyebiliriz. Umarım bu yazı ile Teknik Dosya hakkındaki bilgilerinizi tazelemiş, güncellemiş ve Güvenli Ürün mücadelemize katkıda bulunmuşumdur. 

Sağlıklı günler…