AV. ERDEM SERDAR VURGUN

TASFED Vekili 

erdem@erdemserdarvurgun.av.tr

—

Eşyanın taşıma esnasında zayi olması durumunda basiretli bir tacir olan taşıyıcının zarardan sorumlu tutulabilmesi için zararın zamanaşımı süresi içerisinde talep edilmesi gerekmektedir. Ayrıca hak sahibi, taşıma sözleşmesini, eşyayı teslim ettiğini, eşyanın ne olduğunu ve zararın miktarını ispat etmek zorundadır.

—

Eşyayı  göndericiden alarak alıcıya teslim etme eylemi, profesyonel bir organizasyonu zorunlu kılmaktadır. Bu büyük organizasyonda zaman zaman aksaklıklar çıkması olağandır. Pandeminin başlamasından sonra kargo işlem hacminin olağanüstü artması, aksaklıkların oranını da artırmıştır. Bu yazıda, gönderinin kaybolması durumunda tarafların hukuki durumuna kısaca değindik. 

Eşya taşıma işleri bakımından temel mevzuat Türk Ticaret Kanunu’dur. Kanunun 850’nci ve devamı maddelerinde taşıma işleri düzenlenmiştir. 

Kanuna göre taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşyayı varma yerine götürmeyi ve orada gönderilene teslim etmeyi buna karşılık gönderen, taşıyıcıya, taşıma ücretini ödemeyi borçlanır.

Taşıyıcı teslim borcunu hiç yerine getirmezse eşya zayi olmuş kabul edilir. Kanuna göre eşya taşıma süresini izleyen yirmi gün içinde teslim edilmezse, hak sahibi ona zayi olmuş gözüyle bakabilir. Elbette yirmi gün beklenilmesi bir koşul değildir. Eşyanın zayi olduğu daha öncesinden belli olmuşsa yirmi gün beklenilmesine gerek bulunmamaktadır. 

Eşya zayi olmuşsa hak sahibi, zamanaşımı süresi içinde taşıyıcıdan hak talebinde bulunabilir. 

Kanuna göre zamanaşımı süresi kural olarak bir yıldır. Ancak taşıyıcının kastından veya pervasızca bir davranışıyla ve böyle bir zararın meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlenmiş bir fiilinden veya ihmalinden dolayı eşya kaybolmuşsa zaman aşımı süresi üç yıldır. 

Taşıyıcı, eşyanın taşınmak üzere teslim alınmasından teslim edilmesine kadar geçecek süre içinde, eşyanın zıyaından doğan zararlardan sorumludur. Ancak zarar, taşıyıcının en yüksek özeni göstermesine rağmen kaçınamayacağı ve sonuçlarını önleyemeyeceği sebeplerden meydana gelmişse, taşıyıcı sorumluluktan kurtulur.

Taşıyıcı, kendi adamlarının ve taşımanın yerine getirilmesi için yararlandığı kişilerin,

görevlerini yerine getirmeleri sırasındaki fiil ve ihmallerinden, kendi fiil ve ihmali gibi sorumludur.

Taşınan zayi olduğunda gönderici: 

Taşıma sözleşmesi yaptığını,

Bu sözleşme uyarınca gönderileni teslim ettiğini,

Gönderilenin ne olduğunu,

Zararının miktarını, ispat etmek zorundadır. 

Bu noktada taşıma senedi önemlidir. Kanuna göre iki tarafça imzalanan taşıma senedi, taşıma sözleşmesinin yapıldığına, içeriğine ve eşyanın taşıyıcı tarafından teslim alındığına kanıt oluşturur.

Hemen belirtilmelidir ki taşıma senedi düzenlenmesi zorunlu değildir. Kanuna göre taşıma senedi düzenlenmemiş olsa bile, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun iradeleri ile taşıma sözleşmesi kurulur. Eşyanın taşıyıcıya teslimi, taşıma sözleşmesinin varlığına karinedir.

Taşıma senedi düzenlenmesi ve bir suretinin taşıyıcıya imzalatılması önerilmektedir. İspat konusunda yaşanabilecek sorunlar ne yazık ki taşıyıcının sisteminde kayıt bulunduğundan bahisle aşılamamaktadır.  

Taşıma senedi düzenlenmemişse, gönderenin istemi üzerine taşıyıcı, eşya ve taşıma hakkında yeterli bilgileri içeren bir yük senedi imzalayıp gönderene vermek zorundadır.

Ayrıca Vergi Usul Kanunu’nun 230’uncu maddesinin 5’inci fıkrası uyarınca malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hâllerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması hâlinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması şarttır.

Bunun gibi Karayolu Taşıma Kanunu’nun 8’inci maddesi uyarınca gönderici, eşyanın cinsi, miktarı ve nitelikleri ile diğer önemli bilgileri tam ve doğru olarak taşımacıya bildirmek zorundadır. 

Hak sahibi, eşyanın kaybı nedeni ile uğradığı zararı da ispat etmelidir. 

Taşıyıcı, eşyanın tamamen veya kısmen zıyaından dolayı tazminat ödemekle sorumlu tutulduğunda, bu tazminat, eşyanın taşınmak üzere teslim alındığı yer ve zamandaki değerine göre hesaplanır.

Eşyanın tamamının zıyaı hâlinde ödenecek tazminat, eşyanın net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme Hakkını (1 SDR yaklaşık 1,40 USD’dir) karşılayan tutar ile sınırlıdır.

Zarara, kasten veya pervasızca bir davranışla ve böyle bir zararın meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlenmiş bir fiilinin veya ihmalinin sebebiyet verdiği ispat edilen taşıyıcı bu sorumluluk sınırlamasından yararlanamaz.

Eşyanın taşıma esnasında zayi olması durumunda basiretli bir tacir olan taşıyıcının zarardan sorumlu tutulabilmesi için zararın zaman aşımı süresi içerisinde talep edilmesi gerekmektedir. Ayrıca hak sahibi, taşıma sözleşmesini, eşyayı teslim ettiğini, eşyanın ne olduğunu ve zararın miktarını ispat etmek zorundadır. Eşyanın taşıyıcıya tesliminde taşıma senedi veya en azından yük senedi düzenletilmesi, hak sahibinin ispat yükümlülüğünü yerine getirmesinde yardımcı olacaktır.