Evden Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği

AV. Zeynep Tepegöz
ASFED Avukatı

EVDEN ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Evden Çalışma Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde “Uzaktan çalışma, işçinin işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir”, şeklinde hüküm altına alınmıştır. Ve fakat devam eden iş ilişkisi evden çalışma yöntemine uyarlamak İş Kanunu 22. madde gereği esaslı değişiklik kabul edilecektir. 

İşbu hüküm uyarınca, uzaktan çalışma yöntemine geçmek isteyen işverenlerin çalışanların onayını alarak iş sözleşmelerini güncellemeleri gerekmektedir. Ancak işbu durum salgın nedeni ile ilgili zorlayıcı bir sebepten dolayı olduğu ve çalışanlar açısından iş koşullarında aleyhe durum yaratmadığı için işçinin değişikliği kabul etmemesi dürüstlük kuralına aykırı olacaktır. Uzaktan çalışma ile çalışacak olan işçinin sözleşmesi yazılı tanzim edilerek, iş tanımı, iş şekli, işin süresi, işin yapılacağı yer, ücrete ilişkin hususlar, işçiye sağlanacak ekipmanlar, işveren ve diğer ekip arkadaşları ile nasıl iletişim kuracağı gibi hususların mutlaka iş sözleşmesinde bulunması gerekmektedir. 

Korona virüs sebebiyle uzaktan çalışmaya tabi olacak çalışanlarla bir protokol düzenlenmesi, evden çalışma kurallarının ve çalışma ayrıntılarının ayrıca protokolde bulunması gerekmektedir.  

Evden Çalışma Halinde İşverenin İSG Yükümlülükleri Sona Erer Mi?

İş Kanunu işverenin, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri konusunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olduğunu hüküm altına almıştır.

Evden Çalışma Yapıldığında Ücretten Kesinti Yapılır Mı?

Bu süreçte tarafların birbirine karşı borçları devam ettiğinden işçi iş görme borcunu yerine getirecek ve işveren de bunun karşılığında ücreti ödeyecektir. İşveren evden çalışan işçinin ücretini tam olarak ödemekle yükümlüdür, kesinti yapılamaz. 

Evden Çalışma Yapıldığında Yol Ve Yemek Ücretinden Kesinti Yapılır Mı?

Yemek ücreti iş sözleşmesinde yahut uygulama ile işin nerede görüleceğinden bağımsız şekilde, ücretin parçası olarak kararlaştırılmışsa evden çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir. Yine ulaşım yardımı da iş sözleşmesinde yahut uygulama ile ücretin bir parçası olarak veriliyorsa evden çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir.

Evden Çalışma Yapıldığında Kişisel Verilerin Korunması Kapsamında Hak ve Yükümlülükler Nelerdir ?  

Veri sorumlusunun 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK)’nun 10. maddesinden doğan kişileri aydınlatma ve yine aynı Kanun’un 12. Maddesinden doğan veri güvenliğini sağlama yükümlülükleri bulunmaktadır. Kanun’un 10. Maddesi uyarınca, kişisel verilerin elde edilmesi sırasında veri sorumlusu veya yetkilendirdiği kişi, ilgili kişilere; veri sorumlusunun ve varsa temsilcisinin kimliği, kişisel verilerin hangi amaçla işleneceği, işlenen kişisel verilerin kimlere ve hangi amaçla aktarılabileceği, kişisel veri toplamanın yöntemi ve hukuki sebebi ile 11’inci maddede sayılan diğer hakları, konusunda bilgi vermek; madde 12 uyarınca ise kişisel verilerin hukuka aykırı olarak işlenmesini önlemek, kişisel verilere hukuka aykırı olarak erişilmesini önlemek ve kişisel verilerin muhafazasını sağlamak amacıyla uygun güvenlik düzeyini temin etmeye yönelik gerekli her türlü teknik ve idari tedbirleri almak zorundadır.

Öncelikle 12. Maddeyi ele alırsak, internet ağlarının ve mobil telefon kullanımının artması ile uzaktan çalışma yönteminin uygulanabilirlik kabiliyetinin arttığı şüphesizdir, ancak uzaktan çalışma usulünün yaygınlaşması sonucu işverenin karşı karşıya olduğu siber risklerin artması ihtimaline karşı da birtakım güvenlik önlemlerinin alınması gerekmektedir. Bu kapsamda alınabilecek önlemler; güvenlik duvarı ve virüs koruma uygulamalarının güçlendirilmesi, çalışanlara uygun güvenlik önlemleri alınmış sistemler/bilgisayarlar teslim edilmesi, yetkilendirilmelerde “en az gerekli yetki” prensibine uygun hareket edilmesi, çalışanların sistem ve veri girişlerinde şifre uygulamasının getirilmesi ve çalışanlara siber riskler hakkında gerekli eğitimlerin verilmesi olarak düşünülebilir.

Yine, işveren yönetim hakkı kapsamında uzaktan çalışan işçinin çalışıp çalışmadığını denetlemek isteyebilir ve bu amaçla işçinin bilgisayarına uzaktan erişmeyi, kullanımını takip etmeyi ya da bilgisayar kamerasından görüntü almayı talep edebilir. Bu şekilde talepleri söz konusu ise işveren, bu izleme yöntemi ve yöntemin sınırları hakkında işçiyi açıkça bilgilendirmeli; izleme sınırlı ve ölçülü olmalıdır. Uzaktan çalışma esnasında İşçinin görüntüsünün alınması ise 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca açık rıza gerektirmektedir.

Sonuç olarak, 6698 sayılı KVKK uyarınca veri sorumlusu kabul edilen işverenin bu Kanun’dan doğan yükümlülükleri evden çalışma süresince de devam etmektedir. Veri sorumluları bu süreçte, kişisel verilerin korunması ile ilgili gerekli güvenlik önlemlerini almalı, çalışanlarını alınan önlemler hakkında bilgilendirmeli ve koruma altına alınan haklara bir müdahalenin söz konusu olabileceği durumlarda rızalarına başvurmalıdır. Aksi halde 18. Madde kapsamında idari para cezası ile karşı karşıya kalınması durumu söz konusu olabilecektir.

 İşyerindeki Tüm Çalışanlar Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilir Mi?

İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50’nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması, gerekmektedir. Yani kısa çalışmanın başlayacağı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olarak çalışıyor olması ve son üç yıl içerisinde 600 gün işsizlik ödeneği primi ödemiş olması gerekmektedir. 25.03.2020 tarihli 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun‘un 41. maddesi ile 4447 sayılı Kanuna Geçici madde 23 olarak eklenen hükmünde ve 600 gün şartı 450 güne, 120 gün şartı da 60 güne düşürülmüştür.

Kısa Çalışma Ödeneğinin İşverene Avantajı Nedir?

Kısa çalışma ödeneği verilmesi durumunda işveren kısa çalışma ödeneği süresince işçilere ücret ödemesi yapmayacak, sigorta primi ve ücret üzerinden tahakkuk eden gelir vergisi ödeme yükümlülüğü olmayacaktır.

Kısa Çalışma Ödeneği Tutarı Ne Kadardır?

Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçmemek üzere, sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır.

Kısa Çalışma Süresinin İşçinin İzin ve Kıdem Süresi Hesabına Etkisi Olur Mu?

İş Kanunun 55.maddesinin j bendi uyarınca kısa çalışma süreleri yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılır. Kısa çalışma süresinin kıdem tazminatına esas süreler hesabında dikkate alınacağına dair Yargıtay kararları bulunmaktadır.

Kısa Çalışma, Çalışanın İşsiz Kaldığı Dönemde Alacağı İşsizlik Maaşını Etkiler Mi?

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi daha sonra işsiz kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre işsizlik ödeneği alacağı süreden düşülür. Bu nedenle kısa çalışmaya geçilmeden önce işçilere bilgi verilmesi ve onay alınması gerekmektedir. 

Kısa Çalışma Ödeneğinin Cezai Yaptırımı Var Mı?

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.

Kısa Çalışma Yapılırken İşçi İşten Çıkarılabilir Mi?

İşverenlerin kısa çalışma uygulamasından yararlanmaya devam edebilmeleri için iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde, 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde belirtilen “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” nedeniyle derhal haklı fesih halleri dışında, işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir.

Kısa Çalışma Döneminde SGK Primleri Nasıl Yatar?

Kısa çalışma süresinde işveren, işçinin kısa ve uzun vadeli sigorta primleri primlerini ödemez. İşçinin genel sağlık sigortası primi İşsizlik Sigorta Fonu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılır. Ancak kısa çalışma, çalışma sürelerinin azaltılması şeklinde uygulanmakta ise çalıştıkları dönem için işçilerin sigorta primleri ödenecektir.

Kısa Çalışmanın İşçi Açısından Dezavantajları Nelerdir?

İş yerinde kısa çalışma ödeneği sisteminin uygulanması halinde, işçiye ödenecek günlük miktar son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancın %60’ıdır. Ancak bu şekilde hesaplanan tutar asgari ücretin günlük tutarının %150’sinden fazla olamamaktadır. İşbu ödeneğin kaynağı işsizlik fonudur, dolayısıyla kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi kendi işsizlik ödeneğini almaktadır. 

İlgili yönetmeliğe göre, işsizlik ödeneği işbu kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşülerek ödenecektir. Dolayısıyla işçinin ücretinden hem kesinti olmakta hem de işçi işsizlik ödeneğini işsiz kalmadan almaktadır. Ücreti yüksek işçiler için yönetmelikte ayrıca bir kısıtlama bulunmaktadır.  Ücreti yüksek, sosyal hakları bulunan, ikramiye alan bir işçi ancak şu şartlarda brüt kazancının %60’ı asgari ücretin günlük tutarının %150’sini aşması durumunda en fazla %150’sini alabilecektir. 

İşveren Tarafından Raporlu Olan İşçi İçin Kısa Çalışma Ödeneğine Başvurulabilir Mi?

Kısa çalışma ödeneğinin kesildiği durumlar; ödenek alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarihtir.

Kısa çalışma ödeneğini kesen durumlar arasında işçinin raporlu olması da sayılmıştır. Bu sebeple işveren kısa çalışma ödeneğine başvururken raporlu işçileri kapsam dışında bırakacak, söz konusu işçilerin raporu bittiği takdirde diğer şartları taşıyor ise bu işçiler için yeniden kısa çalışma ödeneği talebinde bulunması gerekecektir.

Kısa Çalışma Ödeneği Alamayan İşçiler Bakımından Destek Söz Konusu Mudur?

16.04.2020 tarihli 7244 Sayılı Yeni Koranavirüs Salgının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ‘un 7. Maddesi ile 4447 sayılı Kanuna Geçici madde 24 olarak eklenen hükmünde kısa çalışma ödeneği alamayanlar bakımından düzenleme yapılmıştır. Kısa çalışma başvurusu yapılan işyerinde çalışıp şartları taşımadığı için kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayanlar, 15.Mart tarihinden sonra işten çıkartılmış ve başvuruda bulunmasına rağmen işsizlik ödeneğinden yararlanamayanlar, 15 Mart tarihinden sonra işten çıkartılmış fakat işsizlik ödeneğine başvurmayanlar, 17 Nisan tarihinden sonra işveren tarafından ücretsiz izne gönderilen k işçiler  işveren fesih yasağı süresince 3 ay boyunca  ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz. Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak idari para cezası uygulanır.