Korona (Kovid - 19) Pandemisinde Doğru Havalandırma
Bahar Akın Gödek
Kimya Yüksek Mühendisi
B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
Dört Mevsim Ortak Sağlık Güvenlik Birimi
KORONA (KOVİD - 19) PANDEMİSİNDE
DOĞRU HAVALANDIRMA
Tüm Dünya ülkeleri ile birlikte Kovid-19 ile mücadele ettiğimiz bu günlerde önemle üzerinde durulması ve dikkat edilmesi çok önemli bir konu daha var; “doğru havalandırma”. Maske takıyor, sosyal mesafeye uyuyor ve kalabalık ortamlara girmiyoruz.. Peki ya havalandırma sistemlerimiz?
Her salgın için önemli olan, bulaşmış etkenin yayılım yollarıdır. KOVID-19 ile ilgili olarak, standart varsayım büyük damlacıklar (hapşırma, öksürme veya konuşma sırasında yayılan damlacıklar/parçacıklar) ve yüzey (fomit) teması (el-el, el-yüzey vb.) yayılım yollarının baskın olduğudur. Bilim topluluğunda daha fazla dikkat çeken üçüncü bir yayılım yolu fekal-oral (dışkı-ağız kaynaklı) yoldur.
Hava yoluyla virüse iki türlü maruz kalma mekanizması vardır. Birincisi; virüs bulaşmış kişiden salınan ve yaklaşık 1-2m'den daha uzak olmayan yüzeylere düşen büyük damlacıklar (> 10 mikron) ile yakın temas yayılımıdır. Damlacıklar öksürme ve hapşırmadan oluşur. Bu büyük damlacıkların çoğu, masa gibi yakındaki yüzeylere ve nesnelere düşer. İnsanlara bulaşma şekli kirlenmiş yüzeylere veya nesnelere dokunup sonrasında gözlerine, burnuna veya ağzına dokunmadır. İnsanlar virüs bulaşmış bir kişinin 1-2 metre yakınında durursa, hapşırma, öksürme veya soluk vermedeki damlacıkları solunum yoluyla doğrudan alabilirler.
Havalandırma Sistemlerinde Ne Gibi Önlemler Alınabilir?
Koronavirüs’ünün hızlı yayıldığını dikkate alarak özellikle iklimlendirme ve havalandırma tesisatıyla ilgili önlemlerin yaşamsal öneme sahip olduğunu belirtmek gerekir. Hastaneler, oteller, alışveriş merkezleri, okullar, iş merkezleri, büyük ofisler, uçaklar, trenler gibi genel ve büyük hacimli mahallerin iklimlendirme ve havalandırma tesisatlarında uygun düzenlemeler yapılmalı ve ayrıca bunların bakım ve periyodik muayeneleri tekniğine uygun olarak yapılmalıdır. Virüs yayılmasına karşı havalandırma sisteminde ve binada alınabilecek önlemlerden bazıları şöyledir:
- Havalandırma sisteminin başlatılması birkaç saat öne ve kapatılması birkaç saat ileriye alınmalıdır. En iyi çözüm kriz döneminde sistemi 24/7 çalıştırılmasıdır.
- Taze hava miktarı mümkün olduğunca artırılmalıdır. Mümkünse havalandırma cihazları %100 dış hava ile çalıştırılmalıdır.
- İhtiyaç kontrollü havalandırma devreden çıkarılmalıdır.
- Ayrı havalandırma sistemi olan Fan-coil, VRV gibi (tam sulu veya DX) klima sistemlerinde fan hızını artırılarak mümkünse havalandırma miktarı artırılmalıdır.
- Besleme ve egzoz havasını %100 ayıran (serpantinli veya levhalı) sabit tip eşanjörlü ısı geri kazanım sistemleri kullanılmaya devam edilebilir.
Havalandırma sistemleri, ortamdaki kirlenmiş havayı değiştirmek için doğal hava akımı, etkin basınç ya da mekanik etki desteğiyle, ortamdan havanın dışarıya atılması aynı zamanda bu ortama taze hava verilerek kurulan sistemlerdir. Havalandırma, doğal yollarla yapılabildiği gibi mekanik yöntemlerle de yapılabilir.
Doğal havalandırmanın yapılamadığı veya yetersiz kaldığı binalarda havalandırma tesisatı sisteminin virüs yayılımını engelleyebilmesi adına çok önem arz ettiği açıkça ortadadır. Tüm havalandırma sistemlerinin bakımı ve idamesi, enfeksiyon kontrolü açısından büyük önem taşımaktadır. Uygun izleme ve bakımı yapılmayan havalandırma sisteminde aksaklıklar meydana gelir. Gerekli periyodik bakım yapılmadığı takdirde havalandırma sistemleri patojen mikroorganizmalar için bir rezervuar haline gelebilir.
Hastaneler, oteller, alışveriş merkezleri, okullar, iş merkezleri, büyük ofisler, uçaklar, trenler gibi genel ve büyük hacimli yapıların içinde oluşturulan her tür özel havalandırma sisteminin bakımı teknik ekip tarafından düzenli olarak yapılmalı, filtreler değiştirilmeli, sıcaklık, nem ve akım kontrolü yapılmalıdır.
Etkin şekilde ve dış ortamdan havalandırma sağlanmalıdır. Sistemdeki filtrelerin kontrolü ve değiştirilmesi düzenli olarak yapılmalıdır. Filtre değişimi aerosol oluşturacak işlem kabul edildiğinden bu işlem sırasında personel N95/FFP2 maske takmalı, eldiven ve yüz siperliği kullanmalı, eski filtre çift poşetlenerek atılmalıdır. Daha az hava miktarı ile de olsa gece boyu havalandırma sistemi çalışmaya devam ettirilmeli.