Ergonomi Nedir?

İş Sağlığı ve Güvenliği  

Dr. Ebru Görgü Kaya

Dört Mevsim Ortak Sağlık Güvenlik Birimi Kurucusu ve İşyeri Hekimi

4mevsim@dortmevsimosgb.com

ERGONOMİ NEDİR?

Ergonomi bilim dalı işimizi yaparken veya yaşam alanlarını kullanırken her türlü donanımın ya da ortamın çalışanlarla olan ilişkilerini bilimsel olarak inceleyen bilim dalıdır. Yani bireylerin işe uyumunu gözetir. İnsan Mühendisliği veya İşbilim olarak da bilinir.

Kullanılan makinaların çalışana optimum şekilde uyumu amacıyla, insanın fizyolojik, biyolojik, anatomik ve diğer özelliklerini araştırarak makine, alet veya eşyaların bu özelliklere uygun olarak tasarlanmasına yardımcı olmak bu bilim dalının amaçları arasında yer almaktadır. Kişilere uyarlanan çalışma alanları meslek hastalığı ve meslekle ilişkili hastalıkların gelişmesini azaltarak daha verimli iş ortamları yarattığı gibi çalışanlarında konforunu artırarak iş memnuniyetine katkı sağlamaktadır.

Ergonomi bilimi ilk olarak Amerikalı mühendis Frederick Winslow Taylor’ın 1800’lü yılların sonlarında ”iş düzeni” anlayışını geliştirmek ve işçilerin daha verimli çalışabilmesi için çeşitli teoriler ortaya çıkarması ile çalışma hayatına dahil olmuştur. Türkiye’de ise ergonomi alandaki ilk çalışmalar ergonominin 1971’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği ders eğitim programına alınmasıyla başlamıştır. Daha sonra, 1987 yılından itibaren her iki yılda bir ergonomi bilimini ülke çapında tanıtmak ve benimsetmek amacıyla, üniversitelerin iş birliğiyle ergonomi kongreleri düzenlenmeye başlamıştır.

KUTU: İşyerlerinde hayata geçirilen ergonomi uygulamaları sonucunda sağlanacak iyileşmeler saymakla bitmez.

Günümüzde, ergonomi çalışmaları, çalışma ortamını, insana gelebilecek bazı tehlikelerden ve kazalardan arındırmanın yanında insanın hoşuna gidecek ve onu mutlu edecek bir ortama dönüştürülmek için yapılan araştırmalar ve çabalarda eklenerek daha geniş bir yelpazeye taşınmıştır. İşyerlerinde hayata geçirilen ergonomi uygulamaları sonucunda sağlanacak iyileşmeler saymakla bitmez.

ERGONOMİ = İŞ GÜVENLİĞİ = İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARINDA AZALMA

Öncelikle ergonomik koşullar gözetilerek düzenlenen işyerinde aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği şartları da otomatik olarak sağlanmış olmaktadır. Bu çabalar iş kazalarını ve meslekle ilişkili hasatlıkları azaltarak iş gücü kayıplarının önüne geçecektir. İş ortamında oluşturulan pozitif değişimler iş stresini azaltarak yorgunluğu minimal seviyeye düşürmeye katkı sağlayacaktır. Verimli çalışan daha kaliteli iş üretmeye başlaması bu değişimin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Çalışanların bu anlamda gelişen sağlık problemlerinin azalması işvereninde kârında belirgin artışa yol açmaktadır.

Ergonomi Çözümleri Nelerdir?

Ergonomik problemlerin çözüm ürettiği ya da üzerinde kafa yorduğu konular başlıca fiziksel, kimyasal, psikolojik ve çevresel problemler olarak kategorize edilebilir.

Psikolojik etkileri doğru yönetmek konusundaki çabalar son dönemlerde daha fazla önem kazanmaya başlamıştır. Örnek vermek gerekirse işyerindeki yönetici baskısı önemli bir psikososyal etkidir. Psikososyal olarak çalışanların sürekli kontrol edilmesi ya da işyeri organizasyonunun yapıcı değil sürekli eksiklerin tespit edilmesi şeklinde inşa edilmesinin iş verimini artırması beklenirken, aksine çalışanları negatif yönde etkilediği izlenmiştir. Bu aşamada çözüm olarak ergonomi bilimi devreye girecektir. İş yeri kurallarının beklentiler gözetilerek iletişime açık ve motivasyonu artırarak, yöneticilerle iletişim kanallarını açan çözüm odaklı olacak şekilde düzenlenmek başarıya ulaşmayı kolaylaştırabilmektedir.

 

Fiziksel faktörler olarak üzerinde en fazla durulan ve çözüm üretilmeye çalışılan konular; uygunsuz postürler, statik duruş, aşırı kuvvet gerektiren durumlar, sürekli tekrarlanan hareketler ve olumsuz sonuçları şeklinde özetlenebilir. Fiziksel faktörlerin etkilerinin azaltmak adına üretilecek çözümler bu konuların çalışanların iş kalitesini artırmak ergonomi adına önemsenen konular olarak halen geliştirilen konulardır. Ergonomik rahatsızlıklar büyük oranda kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları olarak tanımlanan rahatsızlıklardır. Kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları genellikle şiddetli travmalar tarafından oluşmazlar ama kaslar, tendonlar (kirişler), bağlar, eklemler, kıkırdaklar gibi yumuşak dokularda ve sinir sisteminde tekrarlı incinmeler nedeniyle yavaşça ortaya çıkarlar.

Çevresel olarak ortamı etkileyen aydınlatma, nem, termal konfor, gürültü gibi faktörlerinde unutulmaması çok önemlidir. Zaman içerisinde çalışma ortamını etkileyen bu faktörler önlem alınmazsa birçok çalışanı etkileyerek etkileriyle baş edilmesi güç yeni problemlerin ortaya çıkmasına katkı sağlamaktadır.

Önemli olan yukarıda bahsedilen ergonomik problemleri gözlemleyerek ve çalışanlar üzerine olan etkilerini azımsanmayacak kadar fazla olduğunun farkına vararak çözüm üretmektir. Ergonomi bilimi çalışanların uzun yıllar çalışmaya devam ettiği sektörlerde gelişecek meslek hastalıklarının da önüne geçmeyi sağlayan bir faktör olarak, hayatı kolaylaştıran tarafıyla dikkate alınırsa iş hayatına daha fazla katkı sağlamaya devam edecektir.

 

KUTU: Ergonomi bilimi çalışanların uzun yıllar çalışmaya devam ettiği sektörlerde gelişecek meslek hastalıklarının da önüne geçmeyi sağlayan bir faktör olarak, hayatı kolaylaştıran tarafıyla dikkate alınırsa iş hayatına daha fazla katkı sağlamaya devam edecektir.

KUTU: İş yeri kurallarının beklentiler gözetilerek iletişime açık ve motivasyonu artırarak, yöneticilerle iletişim kanallarını açan çözüm odaklı olacak şekilde düzenlenmek başarıya ulaşmayı kolaylaştırabilmektedir.