En 81-28 Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

 

Yazarlar:

Asım Yılmaz / ARKEL Donanım Tasarım Mühendisi

Kemal Demirci / ARKEL Ar&Ge Belgelendirme Mühendisi

 

EN 81-28 Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

EN 81-28 standardı asansör arızalarından dolayı mahsur kalan kullanıcılara müdahale için gerekli ekipmanların kapsamını anlatmaktadır. Standardın temelinde asansörde 7 gün 24 saat kesintisiz çalışan ve belirli periyotlarda kendini test eden bir sistem ile mahsur kalan kullanıcıya müdahale yapılana kadar geçen zamanda, iletişim halinde olunması amaçlanmıştır. Bu sayede kullanıcıların panik yapmalarının önlenmesi, rahatlatılmaları ve kendilerini güvende hissetmeleri hedeflenmektedir.

Ülkemizde de EN 81-20 standardıyla beraber EN 81-28 alarm sistemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda piyasadaki alarm sistemi ihtiyacını karşılamak için birçok yerli imalatçı alarm sistemi cihazı üretmiştir. Standardın ülkemizde yeni kullanılmasından kaynaklı olarak hem imalatçılarda hem de ürün seçimi yapmak durumunda olan asansör monte edenlerde birçok konuda soru işaretleri oluşmuştur. Bu yazıda ARKEL olarak bizlere sıkça sorulan bazı soruların cevaplarını vermeye çalıştık.

EN 81-28:2018 (+AC:2019) standardı ile gelen güncellemeler nelerdir?

Yeni standartta aşağıdaki temel değişiklikler yapılmıştır:

  • EN 81-1/2'ye yapılan atıfların silinip bunların EN 81-20'ye yapılan atıflarla değiştirilmesi.
  • Kurtarma servisi ile haberleşmeyi sağlayan alarm sisteminin arızasının asansör kabininde gösterilmesi.
  • Alarm işlemi için kullanılan herhangi bir akünün durumunun ve doğru şekilde şarj edildiğinin gösterilmesi (kurtarma servisine ek olarak asansör tesisinde de).
  • Asansör kabinindeki görsel (sarı ve yeşil) ve işitsel sinyallerin ve bunların fonksiyonlarının detaylı tarif edilmesi.
  • Alarm sistemi için ses seviyeleri ve bunların ayar aralığı.
  • Alarm butonuna 3 saniyeden daha kısa süreli basılmaların isteğe göre filtrelenebilmesi.
  • Elle testi kolaylaştırmak için 30 saniyeden uzun olmayacak şekilde kabin içindeki alarm butonuna basıldığında filtrelemenin baypas edilerek alarmın verilmesi.
  • Kabin içi alarm başlatma cihazının, kabin kumanda paneli üzerine veya bitişiğine yerleştirilmesi ve kabin tabanından 850 mm ile 1200 mm arasında bir yükseklikte olması.
  • Asansör hizmete alınmadan önce yapılan muayene ve testlerin detaylıca tarif edilmesi.

Kullandığım GSM ile çalışan uzaktan alarm sisteminde dahili akü ve akü şarj-kapasite kontrolü yok. Cihazın harici olarak şarj edilen bir aküden veya UPS üzerinden beslenmesi gerektiği belirtiliyor. Bu durum EN 81-28'e uygun mu?

EN 81-28 standardı gereği, GSM mobil haberleşme ile çalışan uzaktan alarm sistemi, elektrik kesintisinde acil durum elektrik güç kaynağından en az 1 saat (15 dakikalık konuşma dahil) çalışmaya devam etmelidir. Bu yedek elektrik güç kaynağının durumu sürekli izlenmelidir. Yedek güç kaynağı arızalı veya kapasitesi yetersiz durumda iken elektrik kesintisi oluştuğunda alarm sistemi ya devre dışı kalacak ya da yeterli süre çalışamayacaktır. Akülerin (harici kullanılan veya UPS içerisindeki), şarj edilemediği veya yeterli besleme kapasitesine/süresine sahip olmadığı durumda, kurtarma servisine/personeline otomatik olarak bilgi verilmeli ve bu arıza durumu asansör tesisinde uygun araçlarla gösterilmelidir.

Bu tarz bir sistemde de standardın tarif ettiği şekilde bir akü/UPS şarj-kapasite kontrolü ve akü arızası durumunda gerekli bilgilendirmeler harici olarak yapılabilir. Ancak yapılmadığı taktirde uzaktan alarm sistemi EN 81-28'e uygun olmayacaktır.

ArLine uzaktan alarm sisteminde dahili akü bulunmaktadır. Akünün şarj-kapasite kontrolü ArLine tarafından yapılmaktadır. Düzenli aralıklarla yapılan test sırasında akünün yeterli besleme süresine sahip olmadığı tespit edildiğinde akü alarmı aktif edilerek kurtarma servisi/personeli bilgilendirilir ve arıza durumu ArLine ve ARKEL Cloud internet tabanlı yönetim paneli üzerinde gösterilir.

Kullandığım uzaktan alarm sisteminde haberleşme bağlantısı düzenli olarak test edilerek arıza durumunda uyarı verilmiyor. Bu durum EN 81-28'e uygun mu?

 EN 81-28 standardı gereği alarm sistemi, test amacıyla en geç 3 günde bir, alarm için kullanılan aynı haberleşme araçlarını kullanarak, alarm bağlantısını otomatik olarak test etmelidir. Alarm sisteminin haberleşme kuramaması, alarm sisteminin devre dışı kalmasına sebep olacaktır. Otomatik testin başarısızlığı kabin içerisinde gösterilerek, asansör sahibi/kullanıcıları uygun eylemde bulunmaları için bilgilendirilmelidir. Bu sayede, alarm sistemi bağlantılarında veya haberleşme araçlarında/şebekesinde bir sorun olmadığı, faturaların ödendiği vb. durumlar takip edilmiş olacaktır. EN 13015 standardı gereği asansör sahibi, uzaktan alarm sisteminin kullanım dışı kalması durumunda, asansörü servisten alıkoymalıdır.

ArLine uzaktan alarm sisteminde düzenli aralıklarla otomatik haberleşme testi yapılmakta ve testin başarısızlığı kabin içerisinde asansör sahibine/kullanıcılarına gösterilmektedir. Ayrıca, otomatik testin başarısızlığı durumunda ARKEL Cloud aracılığıyla kurtarma servisi/personeli veya bakım firması bilgilendirilmektedir. Asansörün otomatik olarak servis dışına geçmesi istendiğinde ArLine üzerinden arıza durumunda aktif olan bir röle çıkışı alınabilmektedir.

Kullandığım uzaktan alarm sistemine, asansör kapı emniyet devrelerinden (yaygın kullanımla 120-140 devrelerinden) bağlantılar yapmam gerekiyor. Bunun için cihazın hangi şartları sağlaması gerekir?

EN 81-28:2018, 4.2.2 maddesi gereği, alarm sistemi ve asansör güvenlik devreleri arasındaki herhangi bir elektriksel ara yüz, EN 81-20:2014 madde 5.10.3.2 ve madde 5.11.2.1.2 kurallarına uygun olmalıdır. Güvenlik devrelerinin PCB yolları arasındaki mesafeler standarda uygun olmalı, EN 81-20'de belirtilen hata durumlarında dahi bu devreler hiçbir elektrik güvenlik tertibatını köprüleyememelidir.

Bu uygulamalar, 2014/33/AB Asansör Yönetmeliğine göre elektrik güvenlik tertibatı sayılmadığı veya EN 81-20/50'ye göre tip-incelemesine tabi olmadığı için, asansör mevzuatına göre onaylanmış kuruluştan bir tip-inceleme sertifikası gerektirmez. Ancak, denetçi kuruluşlarca yapılan incelemeler sırasında sahadaki bazı pratik kontrollerin (örneğin, PCB yolları arasındaki mesafelerin uygunluk ölçümünün) yapılamayacağı dikkate alınarak, uygunluğun doğrulanma sürecini kolaylaştırmak için tip-inceleme sertifikası tercih edilebilir.

Kullandığım uzaktan alarm cihazına, alarm filtreleme fonksiyonu için kumanda panosundan birçok sinyal (kapı emniyet devreleri, bakım/muayene, kabin hareketi ve kat seviyesi gibi) bağlantısı yapmam gerekiyor. Bu bağlantılar gerekli mi?

EN 81-28 standardında tarif edilen alarm filtreleme özelliği kullanılacak ise bu fonksiyonunun yerine getirilmesi için alarm filtreleme giriş bağlantısı gereklidir. Ancak alarm filtrelemesi için kumanda panosundan ayrı ayrı sinyaller kullanmak yerine, asansör kumanda kartından bu fonksiyonu yerine getiren tek bir çıkışın kullanılması hem kolay hem de doğru olan yöntemdir. Çünkü talep edilen fonksiyon kumanda kartının hali hazırda kontrolü veya bilgisi dahilinde olan durumlardan oluşmaktadır. Alarm cihazının görevi sadece, alarm filtreleme girişi aktif edildiğinde alarmı filtrelemek olmalıdır. Ülkemizde bazı güncel kumanda sistemlerinde (ARKEL ürünleri dahil) alarm filtreleme çıkış fonksiyonu mevcuttur.

Örneğin EN 81-28’de asansör kat seviyesinde iken alarm filtreleme şartı, kabin kapısının “tamamen açık” olduğu durumu tarif etmektedir. Oysa kabin kapısı güvenlik devresinden alınan bir sinyal, kapı kapanıyorken dahi alarmın filtrelenmesine sebep olacaktır.

Her durumda alarm filtreleme fonksiyonu standardın talep ettiği şekilde çalıştırılmalıdır. Unutulmamalıdır ki, alarm filtreleme, sahte alarmlarla kurtarma ekiplerinin gereksiz yere meşgul edilmesini önlemek içindir ancak fonksiyonun yanlış çalışması sebebiyle gerçek bir alarmın filtrelenmesi durumu önemli bir risktir.

ArLine uzaktan alarm sisteminde; güncel ARKEL kumanda sistemleri ile CANbus haberleşmesi üzerinden veya kumanda sisteminden gelen tek bir giriş üzerinden veya bunların olmadığı durumda kumanda panosundan paralel girişler üzerinden alarm filtrelemesi yapılabilmektedir.

EN 81-28 cihazı kullandığımda EN 81-20’de talep edilen interkom cihazını kullanmasam olur mu?

EN 81-28 uzaktan alarm sistemleri, kullanıcıların (yolcuların veya personelin) asansörde mahsur kalmaları durumunda uzaktaki bir kurtarma ekibinden yardım talep etmek için kullanılmaktadır.  EN 81-20’de tanımlanan interkom sistemi ise, kabin içi ile asansörde acil kurtarma yapılan yer arasında (makine dairesi veya kumanda panosu) kurtarma sırasında haberleşme yapılabilmesi için gereklidir. Dolayısıyla EN 81-20’ye göre interkom sistemi gerekli ise EN 81-28 alarm sisteminden bağımsız olarak interkom özelliği sağlanmalıdır.

Bazı EN 81-28 alarm sistemleri, bir konuşma ünitesi (özel konuşma modülü veya ahize) eklentisiyle interkom özelliğini sağlayabilmektedir. Alarm sistemlerinin dahili olarak interkom işlevini yerine getiremediği durumda, kabin kasetinde birden fazla konuşma ünitesi gerekecek, kabinde ve seyahat kablosunda bağlantı artacaktır.

ArLine uzaktan alarm sistemine eklenen bir konuşma ünitesi ile EN 81-20'de tarif edilen interkom özelliği sağlanabilmektedir. Buna ilave olarak ArLine sisteminde, tüm konuşma üniteleri arasında da iki yönlü haberleşme yapılabilmektedir.

EN 81-28 alarm cihazı ile birlikte bir indüksiyon döngüsü (induction loop) kullanmalı mıyım?

 EN 81-28 standardı indüksiyon döngüsü (ses yükseltici cihaz) için EN 81-70’i referans göstermiştir. EN 81-70:2018 standardı ise, kabin içerisindeki alarm ünitesi ve kabindeki kat anonsları için indüksiyon döngüsü kullanılmasını önermektedir.

Standart gereği bir zorunluluk olmasa da kabinde bir indüksiyon döngüsü kullanılmasının işitme cihazı kullanan insanların haberleşmesine yardımcı olacağı dikkate alınmalıdır. Yaygın uygulamada ise ses yükseltici cihazları, kamuya açık alanlarda (havaalanları ve metro istasyonları gibi tesislerde) tercih edilmektedir. Kabinde bir ses yükseltici cihaz kullanıldığında, işitme cihazı kullanan yolcuların fark edebilmeleri için, alarm ünitesinin mikrofonuna yakın bir yerde uygun sembol ile işaretleme yapılmalıdır.

Asansörde hangi noktalara alarm başlatma cihazı yerleştirmeliyim?

EN 81-28 ve EN 81-20 standartları gereği alarm başlatma cihazları, kullanıcıların mahsur kalma riskinin olduğu kabin ve kuyu içindeki yerlere monte edilmelidir:

- Kabin içinde: Kabin kumanda paneli üzerine veya bitişiğine yerleştirilmeli ve kabin tabanından 850 mm ile 1200 mm arasında bir yükseklikte olmalıdır.

- Kuyu içinde: Kabin üstünde ve kuyu dibinde (veya kabin altında), herhangi bir sığınma alanından 30 cm yatay mesafeden alarm verilebilecek şekilde uygun bir yere monte edilmelidir. EN 81-20 standardının ilgili gereksinimlerini sağlamak koşuluyla kuyu dibi alarm ünitesi, kabin altına monte edilebilir. Personelin kuyu dibinde mahsur kalmasının tek yolu kabinin, personelin çıkış yolunu kapatmasıdır. Bu yöntemde, kuyu dibine alarm ünitesi için ilave kablo çekilmesine gerek kalmayacaktır.

Alarm butonu filtreleme süresi için 3s, 5s veya 10s gibi farklı süreler kullanılıyor. Hangisi doğru?

EN 81-28 standardında, “Alarm sistemi, alarm başlatma cihazına 3 saniyeden daha kısa bir süre basılırsa, alarm başlatmalarını filtreleyecek şekilde de tasarlanabilir” denmektedir. Bu nedenle alarm butonu filtreleme süresi 3 saniyeden daha uzun olamaz. Diğer bir ifade ile alarm butonuna 3 saniyeden daha uzun basıldığında alarm başlatılmalıdır.

Uzaktan alarm sistemi imalatçısı ürünle birlikte hangi dokümanları sağlamalıdır?

EN 81-20 standardında, “Alarm sisteminin imalatçısı, asansör monte edeni; kullanım, kurulum, test ve güvenli bakıma ilişkin talimatlar hakkında bilgilendirmelidir” denilmektedir. İmalatçı tarafından sağlanan dokümanlarda bu talimatlar yer almalıdır.