Ar-Ge Teşvik Ve Destekleri

Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması, artan Ar-Ge faaliyetleri sonucu yüksek katma değerli ürünlerin üretilmesi konusunda son on yılda çok önemli teşvik ve destek mekanizmaları hayata geçirilmiştir. Bir taraftan özel sektör konunun önemini kavramış, diğer taraftan da devlet üzerine düşeni fazlasıyla yaparak önemli ve etkili Ar-Ge teşvikleri ve destekleri sağlar hale gelmiştir.
Hemen belirtmek gerekir ki; şirketler devletten herhangi bir teşvik ve destek istemeden tamamen kendi kaynakları ile tüm kararları kendileri vererek Ar-Ge çalışmasında da bulunabilirler. Ar - Ge Teşvikleri Devletin parasal olarak katkıda bulunmadığı ancak Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla kurumlar vergisi, gelir vergisi gibi şirketlerin yükümlülüklerini azalttığı düzenlemeler bu başlık altında toplanmaktadır. Ar-Ge teşvikleri üç ana başlık altında toplanıyor:
  1. Ar-Ge çalışmalarının yürütülmesi sırasında sağlanan teşvikler
  2. Patent alınması durumunda sağlanan teşvikler
  3. Nihayetinde seri üretime geçilmesi aşamalarında sağlanan teşvikler 
5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunla Ar-Ge desteklerine ilişkin özel bir kanun oluşturulmuş ve önemli destekler sağlanmıştır. Bunların hepsine bu dosya konusunda yer vermemiz zor olacağından verilen destek ve teşviklerle ilgili kısaca ve derli toplu olarak şu şekilde değinebiliriz: **Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinde gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının tamamı (%100’ü) kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilmektedir. Şirketler bu kapsamda 1.000.000 TL Ar-Ge harcaması yaparlarsa, yapılan harcamanın kendisi patent alınmaması durumunda kurumlar vergisi açısından gider yazılıp bir de buna ek olarak ikinci 1.000.000 TL’yi kurumlar vergisi matrahının tespitinde matrahtan indirim olarak dikkate alınabicektir. **Ar-Ge merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; doktoralı veya temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için %95’i, yüksek lisans derecesine sahip veya temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için %90’ı, diğerleri için %80’i ödenmeyecektir. **Ar-Ge merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, Hazine tarafından Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanmaktadır. **Her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır. **Ar-Ge, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kağıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesna edilmiştir. **Temel bilimler alanlarında (matematik, fizik, kimya, biyoloji) en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine, bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı iki yıl süreyle Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır. TÜBİTAK ve KOSGEB’in Ar-Ge Projelerine Geri Ödemesiz Destekleri Devletin AR-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla parasal olarak katkıda bulunduğu programlar ülkemizde temel olarak TÜBİTAK ve KOSGEB kanalı ile işlemektedir. Aşağıda destek programları ana hatları ile yer almaktadır. 1501 TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Program kapsamında, yenilik tanımı çerçevesinde; yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında yürütülen Ar-Ge nitelikli projeler desteklenmektedir. Başvuruda bulunan kuruluşların sektör ve ölçeğine bakılmaksızın, temel destek oranı yüzde kırk %40’tır. Toplam destek oranı; temel destek oranı ve diğer ilave desteklerle beraber en fazla yüzde altmış %60 olur. Destek süresi proje bazında en fazla otuz altı aydır. 1507 TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı ile, KOBİ’lerin bu sorunları aşabilmelerini sağlamak için yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen 500.000 TL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk 3 projenin TÜBİTAK tarafından desteklenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu üç projeye ilaveten, ortaklı proje başvurusu yapılması koşuluyla 2 proje daha bu programda desteklenebilmektedir. Destek oranı her dönem için sabit olup %75’tir. 1509 TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı EUREKA, ERA-NET ve Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi için oluşturulmuştur. Bu tür uluslararası programlara katılan, Türkiye’de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratan tüm kuruluşlar bu programdan yararlanabilmektedir. 1511 - TÜBİTAK Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı Program ile ülkemiz öncelikli alanlarında hedef ve ihtiyaç odaklı, izlenebilir sonuçları olan projelerin desteklenmesi amaçlanmaktadır. Program kapsamında sağlanacak desteklerle,
  • Teknolojik yeterlilik ve bilgi birikiminin artırılması
  • Mevcut yeteneklerin farklı alanlarda da değerlendirilmesi
  • Özgün teknolojilerin geliştirilmesi
  • Teknolojik gelişimde ivme kazanılması
hedeflenmektedir. 1511 programı, ülke ihtiyaçlarının belirlenerek teknolojik açıdan kuruluşların yönlendirilmesi, kapasitenin yeterli olmadığı alanlarda proje destekleri ile kapasite oluşumunu tetiklemesi, kısa ve orta vadede yapılacak proje bazlı desteklerle uzun vadede sürdürülebilir teknolojik gelişimi sağlanması oldukça önemli görülmektedir.
  1. 1515.TÜBİTAK Öncül Ar-Ge Laboratuvarları Destekleme Programı
Desteğin temel amacı, Türk bilim insanlarının araştırma niteliklerinin yükseltilmesi ve ülkemizin belirli bilim ve teknoloji alanlarında küresel çekim merkezi olmasının sağlanmasıdır. Belirtilen amaçlarla, alanında öncül bilimsel ve teknolojik bilgi üreten ulusal/uluslararası kuruluşların Türkiye’de kuracağı Ar-Ge Laboratuvarlarının belirli giderleri geri ödemesiz (hibe) olarak desteklenecektir. KOSGEB Araştırma-Geliştirme, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı Ar-Ge ve İnovasyon Programının amacı; bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip küçük ve orta ölçekli işletmeler ile girişimcilerin geliştirilmesi, yeni ürün, yeni süreç, bilgi ve/veya hizmet üretilmesi konularında yürütülen projelerin toplam 1.500.000 TL’ye kadar KOSGEB tarafından desteklenmesidir.
Mehmet ÖNER

Maliye Bakanlığı Eski Baş Hesap Uzmanı

Yeminli Mali Müşavir

moner@monerymm.com